ΜΑΝΩΛΗΣ Ι. ΣΟΦΙΛΛΑΣ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΛΥΜΠΟ ΚΑΡΠΑΘΟΥ: Παρουσίαση του βιβλίου «Τραγούδια και Σκοποί από τα χωριά της Καρπάθου»

Την Κυριακή 3 Οκτωβρίου 2021 και ώρα 7 το απόγευμα στο Μέγαρο του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας πόλεως Καρπάθου, παρουσιάστηκε  το νέο βιβλίο του συμπατριώτη μας συγγραφέα και λαογράφου ερευνητή Μανώλη Σοφίλλα, από την Όλυμπο Καρπάθου, με τίτλο “Τραγούδια και σκοποί από τα χωριά της Καρπάθου”.

Σε αυτό καταγράφονται όλοι οι σκοποί, τραγούδια και χοροί που ακούγονται στην Κάρπαθο, τα οποία ο συγγραφέας-ερευνητής, μπόρεσε όλα αυτά τα χρόνια να μάθει από μερακλήδες τόσο στη γενέτειρά του, την Όλυμπο, όσο και στα υπόλοιπα χωριά της Καρπάθου.

Το βιβλίο παρουσίασαν οι:

Πανοσιολογιώτατος Αρχιμ. Αμβρόσιος Μαναρουλάς, προϊστάμενος του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας πόλεως Καρπάθου και υποψήφιος Διδάκτωρ Θεολογίας του ΑΠΘ,

Αιδεσιμολογιώτατος πρεσβύτερος Μιχαήλ Φράγκος , πτυχ. Βυζαντινής μουσικής, Μαθηματικός και προϊστάμενος του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μενετών Καρπάθου,

Ιωάννης Χαλκιάς Ερευνητής Λαογράφος, προπονητής Α΄ Εθνικής κατηγορίας στο άθλημα του Σκακιού, τελειόφοιτος του τμήματος Φυσικής του πανεπιστημίου Κρήτης.

Στη συνέχεια ο συγγραφέας και λαογράφος ερευνητής Μανώλης Σοφίλλας ευχαρίστησε τους παρευρισκομένους με τα παρακάτω λόγια:

“Σήμερα είναι μια ιδιαίτερη μέρα για μένα γιατί βρίσκομαι ανάμεσα σε φίλους και φίλες από τα μαθητικά μου χρόνια στο τότε 6 τάξιο Γυμνάσιο Απερίου Καρπάθου.

Περάσαμε τότε πολλές καλές στιγμές όχι μόνο στα θρανία αλλά και στα σοκάκια όλων των χωριών της Καρπάθου κάνοντας καντάδες και γλέντια στα διάφορα καφενεία των χωριών.

Μάλιστα κάποτε ερχόμασταν από το Όθος ύστερα από ένα όμορφο γλέντι στο καφενείο, σταματήσαμε στη Βολάδα, και από το Απέρι ο φίλος μου Νικήτας Παπαδάκης μας έβαλε όλους μέσα σ’ ένα αμερικάνικο αυτοκίνητο που είχε μάρκας COMMET μαζί με τα όργανα λύρα και λαούτο και πήραμε τον κατήφορο για τα Πηγάδια.

Κάναμε την καντάδα στα Πηγάδια αρχίζοντας από τα Διοικητήρια και προχωρώντας φτάσαμε σιγά – σιγά στην πελώρια σκάλα του τότε φαρμακείου Νικολαϊδη.

Η ώρα ήταν περίπου 3 με 4 τα ξημερώματα όπου είδαμε να κατεβαίνει ένας αστυνόμος και μέχρι να πάρουμε χαμπάρι μου είχε πιάσει το χέρι που κρατούσα το δοξάρι και μας είπε να σταματήσουμε τα όργανα και φυσικά μας οδήγησε όλους στο αυτόφωρο.

Όλοι πήραμε εκείνη την εποχή ένα πρόστιμο 2000 δρχ. με την κατηγορία «Ο παραπάνω υπογεγραμμένος συνελήφθη στην κεντρική λεωφόρο των Πηγαδίων άδων μεγαλόφωνος».

Τότε τηλεφώνησα στον αείμνηστο Νίκο Φαρμακίδη, δικηγόρο του οποίου ήμουν ο μόνιμος λυριστής στα γλέντια που διοργάνωνε, μήπως και μπορούσε να μας βοηθήσει αλλά επειδή ήταν αυτόφωρο δεν μπορούσε να γίνει τίποτε και μου λέει: «Μανώλη δεν υπάρχει καλύτερη κατηγορία απ’ αυτήν».

Κι έτσι τα πρόστιμα σιγά – σιγά τα μαζέψαμε από διάφορα γλέντια που κάναμε πηγαίνοντας στους εορταζόμενους του Απερίου.

Και τώρα να σας πω λίγα λόγια για το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζουμε.

Στο βιβλίο αυτό είναι γραμμένη με βυζαντινή σημειογραφία η μουσική της Καρπάθου όπως εγώ την ξέρω από παλιούς μερακλήδες τόσο από την Όλυμπο όσο και από τα υπόλοιπα χωριά.

Εδώ θα πρέπει να αναφέρω το όνομα της δασκάλας μου στο Δημοτικό Σχολείο Ολύμπου  Σοφίας Κανάκη, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, από την οποία πήρα τα πρώτα μου μαθήματα στο Καρπάθικο τραγούδι και ειδικότερα στο Ολυμπίτικο τραγούδι μέσα από το μάθημα της μουσικής στο οποίο είχε εντάξει την παραδοσιακή μας μουσική.

Δεν θα ξεχάσω τις αμέτρητες πρόβες στο σπίτι της ή στο τσαγκαράδικο του θείου μου Γιώργου Πρεάρη όπου μαθαίναμε τα τραγούδια και τους σκοπούς, όπως και μερικούς κανόνες κάθε διασκέδασης, πλαισιωμένοι από μεγάλους μερακλήδες όπως Κωνσταντάρος Κωνσταντής, Κομνηνός Παυλίδης, Νικολής του Φιλιππή, Ντραργάκης Μιχάλης, Γιούτλος – Παπα – Γιάννης Διακογιώργης, Βασίλης Νικολάου, Μανώλης Χαλκιάς, Ωργή Ζωγραφίδη, Γιώργος Πρεάρης και άλλοι πολλοί.

Την ευχαριστώ και πάντα σε κάθε γλέντι ή διασκέδαση την θυμάμαι. Ο Θεός να την έχει καλά.

Το βιβλίο αυτό συνοδεύεται από δύο DVD.

Στο ένα DVD παίζει με ήχο πιάνου η βυζαντινή γραφή και ακούγεται με σιγανή φωνή το τραγούδι ώστε ένα παιδί ή ένας ενδιαφερόμενος να μπορεί να μάθει να τραγουδά το κάθε μουσική κομμάτι.

Στο άλλο DVD όλα τα μουσικά κομμάτια παίζονται με λύρα και λαούτο ώστε ο ενδιαφερόμενος να μπορεί να μάθει να παίζει αυτό που τον ενδιαφέρει.

Έχω αριθμήσει τα μουσικά κομμάτια και έφτασα στον αριθμό 117.

Θεωρώ πως ένα μουσικό κομμάτι μπορεί να είναι η βόρτα που παίζουμε με τη λύρα και ένα άλλο μουσικό κομμάτι να είναι η βόρτα που παίζουμε με την τσαμπούνα.

Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και για τον πάνω χορό της λύρας και της τσαμπούνας.

Οι σκοποί με τους οποίους τραγουδάμε τις μαντινάδες δεν υπερβαίνουν τους εβδομήντα.

Στο σημείο αυτό να τονίσω πως σε καμία των περιπτώσεων δεν θα ήθελα να νομίσει κάποιος πως κάνω τον δάσκαλο στο τραγούδι και στη λύρα.

Απλά, κατέγραψα αυτά που ξέρω, όπως τα ξέρω, τα έπαιξα με τον δικό μου τρόπο και χρώμα και θα είναι ένα μικρό βοήθημα σ’ αυτούς που ενδιαφέρονται για την μουσική μας παράδοση.

Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί η Κάρπαθος από το ένα άκρο μέχρι το άλλο έχει να δείξει πολλούς οργανοπαίκτες με ταλέντο και μεράκι.

Βλέπω στα μέσα  δικτύωσης οι νέοι να πλαισιώνουν τους μεγάλους και πολλές φορές οι ίδιοι να είναι πρωταγωνιστές στις διάφορες εκδηλώσεις ιδιωτικές ή δημόσιες.

Πρέπει να είμαστε όλοι υπερήφανοι που είμαστε Καρπάθιοι και να διαφυλάξουμε σαν κόρη οφθαλμού τη μουσική μας παράδοση που είναι μοναδική στον κόσμο.

Θέλω στο σημείο αυτό να στείλω τις ευχαριστίες μου στον συμπατριώτη μας Γιώργο Β. Πρωτόπαπα από το Διαφάνι οποίος βρίσκεται στην Βαλτιμόρη Αμερικής και διαπρέπει στον επιχειρηματικό τομέα για την ευγενή προσφορά του αναλαμβάνοντας εξ’ ολοκλήρου όλο το κόστος.

Αν και του πρότεινα να αναλάβει ο σύλλογος Βαλτιμόρης αυτός με μεγάλη προθυμία μόνος του μου πρότεινε να αναλάβει ο ίδιος και κανένας άλλος.

Τον ευχαριστώ από καρδιάς κι εύχομαι ο Θεός να του δίνει δύναμη, υγεία και ευτυχία στην οικογένεια του.

Τον Σεβαστό μας Ποιμενάρχη κ.κ. Αμβρόσιο θέλω να ευχαριστήσω για το ενδιαφέρον που έδειξε διοργανώνοντας αυτή τη σεμνή αλλά μεγαλοπρεπή εκδήλωση.

Είναι πραγματικά τιμή μου Σεβασμιότατε που η Μητρόπολη σας αγκάλιασε αυτή την παρουσίαση και πάλι σας ευχαριστώ κι εύχομαι ο Θεός να σας δίνει χρόνια πολλά να ποιμαίνετε όλους εμάς με την αγάπη, την απλότητα και ταπεινότητα που σας διακρίνει. Και πάλι σας ευχαριστώ.

Θερμές ευχαριστίες στον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη Αμβρόσιο Μαναρουλά για την άψογη διοργάνωση της σημερινής βραδιάς και να του ευχηθώ καλή επιτυχία στο Διδακτορικό του.

Άλλωστε ότι έχει μάθει το έχει μάθει σωστά είτε αυτό είναι μουσικό όργανο είτε αυτό είναι ψαλτική.

Είναι τυχερός που βρίσκεται στο πλευρό ενός άξιου ποιμενάρχη του κ.κ. Αμβροσίου.

Επίσης, να ευχαριστήσω τον Αιδεσιμολογιώτατο πρεσβύτερο Μιχαήλ Φράγκο και τον φίλο μου Γιάννη Χαλκιά, όπως και την Αναστασία Χαλκιά για την συμμετοχή τους στην αποψινή βραδιά, όπου η παρουσία τους κόσμησε το τραπέζι των ομιλητών.

Τέλος, να ευχαριστήσω την εκκλησιαστική επιτροπή Ευαγγελιστρίας και την γυναικεία επιτροπή Μεγάρου Ευαγγελιστρίας.

Η εκδήλωση ήταν υπό την αιγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου.

                            ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Στο βιβλίο αυτό καταγράφονται όλοι οι σκοποί, τραγούδια και χοροί που ακούγονται στην Κάρπαθο και που εγώ µπόρεσα όλα αυτά τα χρόνια να µάθω από µερακλήδες τόσο στην γενέτειρά µου Όλυµπο όσο και στα υπόλοιπα χωριά της Καρπάθου.

Η Βυζαντινή σηµειογραφία που θα δείτε στο βιβλίο αυτό προσπαθεί να δώσει τον κορµό κάθε µουσικού κοµµατιού.

Η απόδοση κάθε µουσικού κοµµατιού διαφέρει από τραγουδιστή σε τραγουδιστή κι από οργανοπαίχτη σε οργανοπαίχτη.

Για τον λόγο αυτό το βιβλίο συνοδεύεται µε δίσκο στον οποίο όλα τα κοµµάτια παίζονται µε Λύρα-Λαούτο ώστε αφού ο ενδιαφερόµενος ξέρει βυζαντινή µουσική θα µπορέσει να διαβάσει το µουσικό κείµενο, να το ακούσει και να το δει σε εκτέλεση κι έτσι να µπορέσει να το κάνει κτήµα του.

Στο σηµείο αυτό να σηµειώσω ότι τα τραγούδια αφού τα είχα γράψει όλα µε βυζαντινή σηµειογραφία τα έδωσα στον αγαπητό κ. Κώστα Κουκιά για την διόρθωση τους όσον αφορά την ορθογραφία της βυζαντινής και τον ευχαριστώ ιδιαίτερα γι’ αυτό.

Πολλές φορές παίζοντας το βίντεο σε αργό ρυθµό µπορούµε να µελετήσουµε σε βάθος ένα µουσικό κοµµάτι.

Είναι πολύ βασικό να σημειώσουµε ότι στην βυζαντινή σημειογραφία το κείμενο δίνει τους κανόνες της γραφής.

Στην περίπτωση της παραδοσιακής μουσικής όπως την καταγράφουμε εδώ, µε τον ίδιο σκοπό μπορούµε να τραγουδήσουµε διάφορες µαντινάδες.

Αυτό και µόνο μπορεί να προκαλέσει διαφορά στην γραφή του ίδιου μουσικού κομματιού.

Για τον λόγο αυτό ίσως κάποιος να εκτιμήσει ότι η γραφή ενός μουσικού κομματιού θα μπορούσε να γίνει µε διαφορετικό τρόπο όπως π.χ. σε ανάβαση ενός φθόγγου αντί να χρησιμοποιήσουμε πεταστή θα μπορούσαµε να χρησιμοποιήσουμε ολίγον και ούτω καθεξής.

Στην Όλυµπο και γενικά στην Κάρπαθο αρκετοί σκοποί συνηθίζεται να παίρνουν ονόματα από το όνοµα κάποιου που τον τραγουδούσε συνέχεια, π.χ. ο σκοπός του Κωνσταντάρου, ο σκοπός του ∆ιακογιώργη, ο σκοπός του Κανάκη κ.τ.λ.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο σκοπός αυτός έχει δημιουργηθεί από το συγκεκριμένο άτομο. Άλλωστε οι σκοποί αυτοί τραγουδιώνται σε όλη την Κάρπαθο.

Στην Όλυμπο κάποιοι σκοποί όπως του Ανδρέα Χηράκη και του Ηλία Χαψή έχουν μια μοναδική ταυτότητα.

Ευχαριστίες στον Κώστα Κουκιά για την ευγενή προσφορά του στη διόρθωση των βυζαντινών κειμένων, και στο Γιώργο Εµµ. Πρεάρη για τη συνοδεία του με το λαούτο.

Θερµές ευχαριστίες στον χορηγό αυτής της έκδοσης: Γιώργο Βασ. Πρωτόπαπα – Επιχειρηµατία (Βαλτιµόρη Αµερικής)

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΜΑΝΩΛΗ Ι. ΣΟΦΙΛΛΑ

Ο Οδυσσέας Ελύτης έχει πει: Τρεις είναι οι λέξεις που εξασφαλίζουν την επιτυχία και αρχίζουν από το –Τ- και οι τρεις. Ταλέντο, Τύχη, Τόλμη.

Ο Μανώλης Σοφίλλας τα διαθέτει και τα τρία.

Κατ’ αρχάς το ταλέντο του είναι οφθαλμοφανές.

Τύχη έχει γιατί προέρχεται από μια τόσο φιλόμουση οικογένεια που μεγάλωσε με πλούτο ανεξίτηλων βιωμάτων και μάλιστα στην Όλυμπο τότε που η παραδοσιακή μουσική είχε τη θέση της στο πρόγραμμα του Δημοτικού Σχολείου.

Τόλμη έχει επίσης γιατί κάθε φορά δίπλα στο καθαυτό επάγγελμα του, που είναι καθηγητής Πληροφορικής – Προγραμματιστής Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και έχει ιδρύσει «Ιδιωτικό εκπαιδευτήριο» στο οποίο διδάσκει ο ίδιος αυτό το αντικείμενο, τόλμησε να ανοίξει και άλλους δρόμους.

Έτσι σπούδασε Βυζαντινή μουσική στο Ωδείο δίπλα σε επώνυμους βυζαντινολόγους, όπως τον Γαβριήλ Κώτη και τον Γεώργιο Κακουλίδη, αλλά και έμαθε καλά ένα παραδοσιακό όργανο, εν προκειμένω τη λύρα.

Αν προσθέσει κανείς σε αυτό την εργατικότητά που τον διακρίνει και την επιμονή στο να επιτύχει τους στόχους που βάζει στη ζωή του, καταλαβαίνει γιατί έχομε στα χέρια μας σήμερα το πρώτο του βιβλίο με τίτλο, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΑΠΟ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ».

Το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου είναι οι σκοποί και τα τραγούδια της Καρπάθου, όπως λέει και ο τίτλος, γραμμένα όμως σε βυζαντινή σημειογραφία.

Τους σκοπούς συνοδεύουν μαντινάδες που κάποτε τραγουδήθηκαν από ανθρώπους του τόπου μας και τον ίδιο και τη μελωδία των τραγουδιών συνοδεύουν τα λόγια τους.

Επί πλέον όπου απαιτείται, έχει παρατηρήσεις για τη θέση τους μέσα στο γλέντι ή για την ένταση των οργάνων ανάλογα με την περίπτωση π.χ. της τσαμπούνας σε κάποιες φάσεις της σούστας κ.τ.λ.

Στο βιβλίο περιλαμβάνονται και δύο DVD όπου ο Μανώλης παίζει λύρα και ο ξάδελφός του Γιώργος Εμμ. Πρεάρης λαούτο.

Ένα από τα αποσπάσματα του Ηράκλειτου λέει: «Οφθαλμοί των ώτων ακριβέστεροι μάρτυρες, δηλαδή, «τα μάτια μας δίνουν μεγαλύτερη ακρίβεια από ότι τα αυτιά».

Στην περίπτωσή μας αυτά τα δύο DVD θα είναι το καλύτερο βοήθημα για όποιον θέλει να μάθει και όργανο, γιατί έχει την ευκαιρία ως θεατής να βλέπει τις κινήσεις των δακτύλων και συγχρόνως να ακούει τη μελωδία.

Συνεπώς το βιβλίο του Μανώλη θεωρώ ότι είναι ένα σημαντικό εγχειρίδιο, για όποιον ενδιαφέρεται να μάθει τους σκοπούς και τα τραγούδια του τόπου μας όχι μόνο να τα τραγουδά, αλλά και να τα παίζει σε όργανο, συγκεκριμένα σε λύρα.

Το ότι το βιβλίο εκδόθηκε και μάλιστα αμέσως, οφείλεται στην ευγενική προσφορά του φιλοπρόοδου τέκνου της Ολύμπου Γιώργου Β. Πρωτόπαπα, ο οποίος όταν ο Μανώλης του πρότεινε να το εκδώσει ο Σύλλογος της Βαλτιμόρης Αμερικής, του είπε ότι αναλαμβάνει ο ίδιος τη χρηματοδότηση της έκδοσης, ως ανταπόδοση της προσφοράς του Μανώλη προς τα Ολυμπιτόπουλα της Αμερικής όταν σπούδαζε εκεί και παράλληλα τους μάθαινε τους χορούς και τα τραγούδια του τόπου μας.

Άνθρωπος με λεπτά αισθήματα ο Γιώργος, γιος του Βασίλη Πρωτόπαπα, φανατικού τοπικιστή, που του δίδαξε την αγάπη προς τον τόπο, ήταν αδύνατο να μείνει ασυγκίνητος σε αυτή την πρόκληση.

Του αξίζουν πολλά συγχαρητήρια γι’ αυτή του την προσφορά, που αφορά τα Ολυμπιτόπουλα αλλά και τα παιδιά από τα άλλα χωριά της Καρπάθου, απανταχού γης, ιδιαίτερα εκείνα που δεν μπορούν να έρχονται συχνά στην Όλυμπο και γενικά στο νησί μας, όμως το βιβλίο αυτό με τα δύο DVD του, μπορεί να φθάσει εκεί που ζουν εκείνα.

Μπράβο Γιώργο! Θα είναι υπερήφανος και ο πατέρας σου, από εκεί ψηλά, γι’ αυτή σου την κίνηση, γιατί και εκείνος πάντα βοηθούσε την τότε κοινωνία της Ολύμπου, εκείνα τα δύσκολα χρόνια, που υπήρχαν μόνο δύο φορτηγάκια στο χωριό μας, το δικό σας και του Μανώλη Μαρούκλας.

Επί πλέον συνέβαλε πολύ και στη διατήρηση της Πολιτιστικής μας Παράδοσης με το ζωντανό του παράδειγμα, ως καλός γλεντιστής που ήταν.

Γιώργο να είσαι πάντα καλά, να χαίρεσαι την οικογένεια σου και να σε αξιώνει ο Θεός να κάνεις πράξεις που να έχουν απήχηση στο γενικό καλό.

Σοφία Κανάκη – Πρωτόπαπα Δρ. Φιλοσοφίας

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ

Μέσα από το φύλλο της εφημερίδας “ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ” θα ήθελα να ευχαριστήσω δημόσια τον αγαπητό μου φίλο και χωριανό Γιώργο Β. Πρωτόπαπα που βρίσκεται στη Βαλτιμόρη Αμερικής για την ευγενική προσφορά του στην έκδοση του βιβλίου μου «Τραγούδια και Σκοποί από τα χωριά της Καρπάθου», αναλαμβάνοντας εξ ολοκλήρου το κόστος. Ο Θεός να σ’ έχει καλά να προσφέρεις πάντα με την καρδιά σου και την ειλικρινή αγάπη σου προς τα ήθη και έθιμα του τόπου μας.

Είναι γνωστή η μέχρι τώρα προσφορά σου τόσο στον τόπο μας όσο και στο σύλλογο Βαλτιμόρης Αμερικής.

Σ’ ευχαριστώ από καρδιάς.

Με εκτίμηση, ο φίλος και χωριανός σου

Μανώλης Ι. Σοφίλλας

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ

Μέσω της εφ. “ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ” εκφράζω τα θερμά μου ευχαριστήρια στον Δήμαρχο Καρπάθου Γιάννη Θ. Νισύριο και την αδελφή του Ελπίδα Νισύριου-Ζαβόλα για την δωρεάν φιλοξενία στο ξενοδοχείο τους Seven Stars κατά την παραμονή μας στα Πηγάδια Καρπάθου.

Με εκτίμηση 

Μανώλης Ι. Σοφίλλας