Γεννήθηκε στη περήφανη Βωλάδα της Καρπάθου και μαθήτευσε δίπλα στο μεγάλο δάσκαλο Παναγιώτη Χρυσοχέρη.
Μιλτιάδης Παπαμανώλης
Σε μικρή ηλικία μετανάστευσε στην Αθήνα όπου βρίσκονταν ήδη ο πατέρας και ο αδερφός του, για να μαθητεύσει στο μαρμαρογλυφείο του Κοτζαμάνη. Κατάφερε να γίνει ένας από τους καλύτερους γλύπτες των Αθηνών με μετέπειτα μαθητές του τους διάσημους γλύπτες Φαληρέα και Δημητριάδη.
Το 1907 αγοράζει ένα κτήριο στη πλατεία Ηρώων στου Ψυρρή και ανοίγει το καφενείο «Η ωραία Πεντέλη» που έμελλε να γίνει το κέντρο συσπείρωσης και δράσης όλων των μεγάλων Δωδεκανήσιων αγωνιστών.
Φλογερός πατριώτης με αναμμένη πάντα τη σπίθα της λευτεριάς ο Μιλτιάδης δεν ξεχνά ποτέ τα Δωδεκάνησα και την πατρίδα του τη Κάρπαθο.Έτσι γίνεται ο πρώτος δωδεκανήσιος αγωνιστής με σκοπό την Ένωση των Δωδεκανήσων με τη μητέρα πατρίδα και στην 1 Απριλίου του 1911 εκδίδει με προσωπικό του κόστος το πρώτο φύλλο της εφήμεριδας «Αυγή της Καρπάθου».
Το 1912 οι πρώτοι Ιταλοί στρατιώτες φτάνουν στα Δωδεκάνησα και αμέσως αρχίζει ο μεγάλος αγώνας για το Μιλτιάδη αποτίναξης του ιταλικού ζυγού.
Δημιουργεί την Καρπαθιακή Ένωση Αθηνών και συσπειρώνει γύρω του όλους τους Καρπάθιους αλλά και τους επιφανείς Δωδεκανήσιους με σκοπό τόσο τη διατήρηση της εθνικής τους ταυτότητας, όσο και την άσκηση πίεσης στην κυβέρνηση και στην ιταλική πρεσβεία της Αθήνας.
Στην εφημερίδα που μετονομάζει σε «Δωδεκανησιακή Αυγή» αρθρογραφούν επιφανείς Δωδεκανήσιοι όπως ο Μιχαήλ Μιχαηλίδης Νουάρος, ο Μιχαήλ Πετρίδης, ο καθηγητής Σκεύος Ζερβός ,ο Βάσος Χανιώτης, ο Μιχαήλ Πετρίδης, ο Εμμανουήλ Καρπάθιος (μετέπειτα μητροπολίτης Κω) και 3000 τεύχη φτάνουν παράνομα και δωρεάν στα υποταγμένα Δωδεκάνησα περνώντας την αυστηρή λογοκρισία των Ιταλών με τη βοήθεια ανθρώπων των ιταλικών ταχυδρομείων, ενώ άλλα τόσα στέλνονται σε χώρες του εξωτερικού με σκοπό να ξεσηκώσουν τους Απανταχού Δωδεκανήσιους.
Προσωπικός φίλος του Ελευθερίου Βενιζέλου, υποστηρικτής της Μεγάλης Ιδέας και ηθικός αυτουργός, όπως αποδεικνύεται από επίσημα έγγραφα του προσωπικού αρχείου του Βενιζέλου της συμφωνίας «Βενιζέλου-Τιττόνι» με σκοπό την παραχώρηση των Δωδεκανήσων, εκτός της Ρόδου στην Ελλάδα.
Όμως η συμφωνία αυτή δεν πραγματοποιείται και ο Μιλτιάδης ξεκινά ένα νέο αγώνα πιέσεων προς τον ίδιο το Βενιζέλο με την υποστήριξη δωδεκανήσιων Βουλευτών.
Το 1917 γνωρίζεται με τον Καρπάθιο συνταγματάρχη Παναγιώτη Κανονάρχο,ο οποίος ενθουσιάζεται (όπως αναφέρει στα απομνημονεύματα του) από την παρότρυνση του Παπαμανώλη για δημιουργία της Δωδεκανησιακής Νεολαίας Θεσσαλονίκης και αφού με ειδικές άδειες φεύγει από το μέτωπο του Εσκί -Σεχίρ για να βρεθεί με το Μιλτιάδη, μετά την πτώση του Μικρασιτικού μετώπου μαζί με τον εξόριστο δάσκαλο Σακελλιάδη και τον ιατρό Πολυχρονειάδη δημιουργούν τη Δωδεκανησιακή Νεολαία Βορείου Ελλάδος και αρχίζουν αιματηρά συλλαλητήρια κατά των ιταλικών προξενείων στη Θεσσαλονίκη, ενώ οργανώνουν μεθοδικά και τις πρώτες στρατιωτικές Δωδεκανησιακής ομάδες που θα ενεργοποιήσουν άμεσα με την άφιξη των Ιταλών στα ελληνικά σύνορα το 1940.
Η έλευση των δωδεκανήσιων, μικρασιατών προσφύγων φέρνει τον Μιλτιάδη μπροστά σε ένα νέο εγχείρημα με σκοπό την επιβίωση και την αποκατάσταση τους ενώ σε συνεργασία με την Άννα Ζουρούδη συμβάλλει στη δημιουργία των Δωδεκανησιακών Σχολείων στην Αθήνα.
Ο αγώνας του ατέρμονος αφού φτάνει μέχρι και την Κοινωνία των Εθνών όπου με επίσημα έγγραφα καταγγέλλει τους Ιταλούς ως βάρβαρους αποικιοκράτες.
Για 22χρόνια βρίσκεται υπό συνεχή παρακολούθηση από τον Ιταλό κατάσκοπο Ρίτσι όπως αναφέρει στα προσωπικά του έγγραφα και αποδυκνύεται και από τα αρχεία του ιταλικού προξενείου, ενώ πρωτοστατεί σε συλλαλητήρια που γίνονται στην Αθήνα.
Μαζί με τις ανιψιές του Μαρία και Ρένα Παπαμανώλη και την συγγραφέα Εύρη Βαρίκα Μοσκόβη ξεσηκώνουν τις Δωδεκανήσιες αλλά και όλες τις γυναίκες και δημιουργείται ένα μεγάλο κίνημα φιλελληνισμού για τα Δωδεκάνησα.
Από το προσωπικό του αρχείο πιστοποιείται η προσφορά του στους Καρπάθιους εξόριστους του ιταλικού καθεστώτος, αφού τόσο προσωπικά όσο και μέσω της Ένωσης συμβάλλει στην αποκατάσταση τους, στην εύρεση εργασίας αλλά και στην έκδοση ειδικής βίζας με οικονομικό αντίτιμο για όσους ήθελαν να εργαστούν στα λατομεία της Πεντέλης, αλλά και σε αυτούς που έψαχναν διέξοδο στο εξωτερικό.
Συνέβαλε στη δημιουργία και την επάνδρωση του Δημοτικού Σχολείου Σπόων, μαζί με το Δημήτρη και το Βασίλη Βασιλαρά, στην αποκατάσταση των Αγίων Αναργύρων Βωλάδος μετά τους μεγάλους σεισμούς, στη δημιουργία του καμπαναριού της Πλαγιάς στη Βωλάδα, ενώ κατά διαστήματα έστελνε γραφικό υλικό σε όλα τα σχολεία της Καρπάθου, πιστεύοντας ότι η παιδεία θα συμβάλλει στην απελευθέρωση.
Η Αυγή είναι η μακροβιότερη Δωδεκανησιακή εφημερίδα (1911-1948) και καταφέρνει να έχει σχεδόν καθημερινή ανταπόκριση από όλα τα Δωδεκάνησα, εν μέσω ιταλικής λογοκρισίας, ενώ ο Μιλτιάδης διατηρεί αλληλογραφία με Δωδεκανήσιους από την Περσία ως τη Νότιο Αμερική, το Σουδάν, την Αίγυπτο, την Νότια Αφρική.
Το 1937 με ειδική άδεια 167 εξόριστοι Δωδεκανήσιοι οργανώνουν «εκδρομή στη Κάρπαθο», όμως πίσω από το πρόσχημα αυτό και εν όψει των διεθνών συνθηκών για την Ιταλία σκοπός τους είναι η οργάνωση και η συσπείρωση των ντόπιων δεδομένης και της στρατηγικής θέσης της Καρπάθου.
Ο Μιλτιάδης αλλά και ο Μιχάλης Παπαμανώλης( πρόεδρος της Δωδεκανησιακής νεολαίας), ο Γιώργος Καφετζιδάκης, ο Μιχαηλίδης Νουάρος και τόσοι άλλοι έρχονται σε επαφή με το Χριστόφορο και Φραγκιό Σακελλαρίδη,το γιατρό Μηνά Χαλκιά, τον γιατρό Μηνά Οικονομίδη, το δάσκαλο Γιάννη Οθείτη και πολλούς άλλους.
Ο Μιλτιάδης και ο Μιχάλης Παπαμανώλης προσεγγίζουν το φίλο τους Χριστόφορο Λυτό γνωρίζοντας τη μαχητικότητα και τον ατρόμητο χαρακτήρα του και λίγο αργότερα όπως φαίνεται από προσωπική αλληλογραφία τον οργανώνουν στην απόδραση Καρδούλια, αφού ο Λυτός για μεγάλο διάστημα με διάφορα προσχήματα καταφέρνει να δει, να καταγράψει και να οργανώσει το σχέδιο απόδρασης από την ιταλική αστυνομία.
Προσωπικός φίλος του Άγγλου λοχαγού εντεταλμένου για τα Δωδεκάνησα Στίφενς και του αρχηγού της ελληνικής αντικατασκοπείας κ. Λιώτη λαμβάνει συχνά ενημερώσεις για τη δράση του Λυτού που ο Παπαμανώλης στα έγγραφα του ονομάζει «Ατρόμητο λιοντάρι της ερήμου». Το σάλπισμα της σάλπιγγας του Β´ Παγκοσμίου πολέμου τον βρίσκει στο πλευρό της επιτροπής του Συντάγματος Δωδεκανησίων Εθελοντών και στην τύπωση πλαστών ταυτοτήτων σε ένα βράδυ με σκοπό την κατάταξη περισσότερων Δωδεκανησίων στο Σύνταγμα, αλλάζοντας το πατρώνυμο και την ηλικία με χαρακτηριστική περίπτωση αυτή του Μιχάλη Κουτλάκη από την Κάσο.
Παράλληλα διαθέτει όλο το ταμείο της Ένωσης για τις ανάγκες του Συντάγματος, ενώ έχει συνεχή ανταπόκριση από τα πεδία της μάχης. Την ημέρα που οι Γερμανοί μπαίνουν στην Αθήνα συνεχίζει να τυπώνει το τελευταίο φύλλο της Αυγής.
Μετά την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου ο Παπαμανώλης έρχεται σε αντιπαράθεση με την αθηναϊκή εφημερίδα «Έθνος», εξαιτίας ανακριβούς άρθρου του δημοσιογράφου της Κάσσιου, σχετικά με την απελευθέρωση της Καρπάθου.
Ο Παπαμανώλης που αντιδρά στο δημοσίευμα οδηγείται σε δίκη με μοναδικούς πλέον υποστηρικτές του, τον γιατρό Μηνά Κωστή, τον Καφετζιδάκη και τον Παναγιώτη Κανονάρχο, ενώ πολλοί από τους παλιούς συνεργάτες του στην εφημερίδα γίνονται κατήγοροι του, ζητώντας ακόμα και τη στέρηση των επαγγελματικών του δικαιωμάτων.
Όμως η αλήθεια έλαμψε γρήγορα και αθωώθηκε παμψηφεί, όμως βαθειά πληγωμένος αποσύρθηκε από τη κοινωνική ζωή των Δωδεκανήσιων.
Στη πορεία της ζωής του δεν υπήρξε μόνο φλογερός πατριώτης, αλλά και πρωτοπόρος επαγγελματίας.
Πρόεδρος των Καφεπωλών Ελλάδος και ιδρυτής της ομοσπονδίας τους, αγωνίζεται για τα εργατικά δικαιώματα των εργατών στο Λαύριο και τη Πεντέλη και την ασφάλιση των ελεύθερων επαγγελματιών και καταρτίζει το πρώτο σχέδιο λειτουργίας του ΤΕΒΕ Ελλάδος.
Μετά τη δημιουργία του ο Σοφοκλής Βενιζέλος του προτείνει να γίνει ο πρώτος πρόεδρος του ΤΕΒΕ Ελλάδος αλλά εκείνος λόγω βεβαρυμένης υγείας αρνείται και τιμητικά ορίζεται Α αντιπρόεδρος.
Πεθαίνει μετά από μια συνεδρίαση του επιμελητηρίου Αθηνών στην 1η Νοεμβρίου 1956 και στη κηδεία του παρευρίσκεται σύσσωμη η Ελληνική Βουλή με τον Σοφοκλή Βενιζέλο και τον τέως πρωθυπουργό Στυλιανό Γονατά, αλλά και ο πρόεδρος της Εθνικής Τραπέζης, εκπρόσωποι της Λέσχης Φιλελευθέρων, στρατηγοί, ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ελλάδος, όλοι οι πρόεδροι των εργατικών ομοσπονδιών Ελλάδος και των Δωδεκανησιακών σωματείων.
Το 1967 με πρωτοβουλία του ιατρού Ηλία Σαρρή (προέδρου της Καρπαθιακής Ένωσης Αθηνών) τοποθετείται στη Βωλάδα η προτομή του με πληθώρα τιμητικών εκδηλώσεων, εκδίδεται λεύκωμα με τη δράση και τη ζωή του, στο οποίο γράφουν ακόμα και αυτοί που τον κατηγόρησαν αναγνωρίζοντας το έργο του.
Παρόλα αυτά το πολύτιμο αρχείο του και η ίδια η εφημερίδα για 55 χρόνια έμειναν στην αφάνεια παρά τις ατέρμονες προσπάθειες αξιοποίησης του από την αείμνηστη Πόπη Παπαμανώλη.
Όμως ήρθε η Ελληνική Βουλή για να καλύψει αυτό το μακραίωνο κενό και να αποδώσει έστω και με αυτό το τρόπο τη δέουσα τιμή στο Μιλτιάδη. Ετσι το 2025 προχωρά πλέον από τη βιβλιοθήκη της Βουλής ή ψηφιοποίηση της εφημερίδας «Αυγή της Καρπάθου» που αργότερα μετονομάστηκε σε «Δωδεκανησιακή Αυγή».
Η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα έχασαν χθες ένα μεγάλο δημοσιογράφο και ιστορικό ερευνητή τον κ.Κώστα Τσαλαχούρη, έναν άνθρωπο που έχει ερευνήσει και καταγράψει το σύνολο της Δωδεκανησιακής ιστορίας.Για μένα υπήρξε ένας μεγάλος δάσκαλος και καθοδηγητής αφού τον προηγούμενο χρόνο και αν και βρισκόταν σε μεγάλη ηλικία ανταποκρίθηκε άμεσα σε τηλεφωνικές μας επικοινωνίες σχετικά με τη διαχείρηση του μεγάλου ιστορικού αρχείου του Καρπάθιου «Μιλτιάδη Παπαμανώλη». Χαρακτηριστικά στη πρώτη επικοινωνία μας μου είπε: «Μη φοβάσαι παιδί μου γιατί όποιο ελληνικό και ιταλικό αρχείο και να ανοίξεις έχει στοιχεία για το Μιλτιάδη».
Ο θάνατος του συνέπεσε χθες με τα 73 χρόνια από το θάνατο του Παπαμανώλη. Ας μάθουμε λοιπόν ποιος ήταν ο Καρπάθιος Φιλικός και ο πρώτος Δωδεκανήσιος αγωνιστής:
