Ο Μανώλης Ιωάννου Σταματάκης ήταν από τους πρώτους Καρπάθιους μετανάστες που έφτασε στην Αμερική το 1903 κι έπιασε δουλειά στο ανθρακωρυχείο της Allegheny company στο Canonsburg Pa. Ευτυχώς,δεν ήταν υποχρεωμένος να σκάβει 16 τόνους κάρβουνο την ημέρα, όπως οι άλλοι ανθρακωρύχοι, γιατί δούλευε ως μαραγκός και με μεγάλους δοκούς συγκρατούσαν την οροφή του ανθρακωρυχείου για να μη πέσει και τους πλακώσει.

Η οικογένεια του Μανώλη & Βαγγέλας Σταματάκη με τα παιδιά τους Γιάννη, Ζωή και Νίκο (το μωρό), Wheeling WV, 1917.
Manolis & Vagelas Stamatakis’s family with their children John, Zoe and Nick (baby), Wheeling WV, 1917.

Μετά από μερικά χρόνια επέστρεψε στην Κάρπαθο, όπου έμεινε ένα χρόνο και παντρεύτηκε την Βαγγέλα Αλεξιάδη, προτού επιστρέψει στην Αμερική. Έκαμε άλλα δυό ταξίδια και το 1916 έφερε κοντά του στο Garwood του Wheeling WV (όπου είχε μετακομήσει και δούλευε στο ανθρακωρυχείο Constanza Brothers) την γυναίκα του, τον πεντάχρονο γιο του Γιάννη και την δίχρονη κόρη του Ζωή. Ήταν τα πρώτα Καρπαθόπουλα που μετανάστευσαν στην Αμερική και ο αδελφός τους Νίκο ένα από τα πρώτα Καρπαθάκια που γεννήθηκαν στην Αμερική. Ο Γιάννης ήταν από τα πρώτα Καρπαθόπουλα που φοίτησε σε αμερικάνικο σχολείο.

Ο Γιάννης Σταματάκης (δεύτερη σειρά, τρίτος από αριστερά) ήταν από τα πρώτα Καρπαθόπουλα που φοίτησε σε αμερικάνικο σχολείο.
John Stamatakis (second row, third from left) was one of first Karpathian children to attend school in America.

Ξαφνικά, το 1925, πέθανε η Βαγγέλα και τον επόμενο χρόνο ο Μανώλης Σταματάκης πήγε στην Κάρπαθο και ξαναπαντρεύτηκε. Ο Γιάννης έμεινε στην Αμερική στο Wheeling, κοντά στον θείο του Χαζημανώλη Αλεξιάδη, ο οποίος φρόντησε για την μόρφωση και την σταδιοδρομία του. Αργότερα μετακόμισε στην Νέα Υόρκη όπου υπήρχαν καλλίτερες ευκαιρίες εργασίας και αποκαταστάθηκε επαγγελματικά. Το 1932 επισκέφθηκε την Κάρπαθο και επανασυνδέθηκε με το νησί που άφησε πριν από 16 χρόνια και γνώριζε από διηγήσεις των γονέων και συγγενών του.

Πατέρας (Μανώλης Σταματάκης) και γιός (Γιάννης) στη Νέα Υόρκη.
Father (Manolis Vagelas Stamatakis) and son (John) in New York City.

Το 1936 ο Γιάννης Σταματάκης παντρεύτηκε την Katherine Tucker με την οποίαν απέκτησαν τέσσερεις γιούς: John junior, Thomas, Steve, Edward. Το 1946 μετακόμησε στο Albany, την πρωτεύουσα της πολιτείας της Νέας Υόρκης, και το 1950 αγόρασε μια τουριστική επιχείση στο Freehold NY, που περιελάμβανε ένα ξενοδοχείο με εστιατόριο, πισίνα και μια έκταση 200 εκταρίων. Παράλληλα, μέσω των αδελφών του, λοιπών συγγενών και των Καρπαθιακών συλλόγων, κράτησε την επαφή με την Κάρπαθο και την Καρπαθιακή παροικία.
Παράλληλα φρόντιζε, με διηγήσεις, να τονίζει στα παιδιά και στα εγγόνια του την Καρπάθικη καταγωγή τους. Το 1988, για δεύτερη και τελευταία φορά επισκέφθηκε την Κάρπαθο και αποχαιρέτησε τους συγγενείς και το τόπο που γεννήθηκε.

Σ’ αυτή την βαπτιστήρα βαπτίστηκαν ο παπούς και ο πατέρας του.
In the same “vaptistira” were baptized his grandfather and father.

Πολλές φορές, όταν συναντούσα τα παιδιά του Γιάννη Σταματάκη, εξέφραζαν την επιθυμία τους να επισκεφθούν την Κάρπαθο, να γνωρίσουν τους εκεί συγγενείς και τον τόπο που γεννήθηκαν ο παπούς, η γιαγιά και ο πατέρας τους. Το 1988, ο Thomas ξεπλήρωσε την επιθυμία του και φέτος ήρθε η σειρά του Edward μαζί με την γυναίκα. (Μετά την συνταξιοδότηση τους επισκέπτονται διάφορες χώρες και πολιτείες της Αμερικής, πεζοπορούν και απολαμβάνουν τις ομορφιές των βουνών και των νησιών). Φέτος το πρόγραμμα τους είχε προορισμό την Ελλάδα με επισκέψεις στα Μετέωρα, στα Κυκλαδονήσια και στην Κάρπαθο!

Προσκύνησαν την ίδια εικόνα της Βαγγελίστρας που κάποτε ο παπούς και η γιαγιά του.
They worship the same Annunciation icon his grandparents worshiped.

Στις 10 Μαρτίου ο Edward και η Emma έφτασαν στην Κάρπαθο, όπου τους περίμεναν οι ξαδέλφες του Ευαγγελία Σκευοφύλακα και Έλλη Κασσώτη, που τις γνώριζαν από την Αμερική. Το σπίτι που γεννήθηκε ο πατέρας τους δεν υπήρχε πιά, γιατί στη θέση του κτίστηκε καινούργιο. Αλλά τους δόθηκε η ευκαρία να κοιμηθούν στο ίδιο δωμάτιο που κοιμήθηκαν οι γονείς του όταν επισκέφθηκαν την Κάρπαθο το 1988.

Προς το στο νεκροταφείο όπου αναπαύεται η θεία του.
On the way to the cemetery where his aunt rests.

Πρώτη τους επιθυμία ήταν να επισκευθούν το εκκλησάκι της Βαγγελίστρας που βαπτίστησαν ο παπούς και ο πατέρας του. Δεν υπήρχε πιά, στη θέση του κτίστηκε καινούργια μεγαλοπρεπής εκκλησία που εξυπηρετεί τις σημερικές εκκλησιαστικές ανάγκες της πρωτεύουσας του νησιού. Όμως, βρήκαν την κολυμπήθρα που βαπτίστησαν ο παπούς και ο πατέρας του και την εικόνα του Ευαγγελισμού που προσκυνούσαν και προσεύχονταν ο παπούς και η γιαγιά του. Προσευχήθηκαν και άναψαν από ένα κερί στη μνήμη τους. Αμέσως μετά τα βήματά τους τους οδήγησαν στο νεκροταφείο για να επισκεφθούν και προσκυνήσουν το μνήμα της θείας τους Ζωής Σταματάκη-Κασσώτη. Αναπολούσαν εικόνες από την Αμερική όταν συναντιώνουσαν τα τρία αδέλφια (Γιάννης, Ζωή, Νίκος) να διηγούνταν τις παιδικές τους αναμνήσεις.

Το εξωκλήσι της Αγίας Κυριακής υπήρξε τόπος λατρείας του παπού και της γιαγιάς του.
The chapel of Agia Kyriaki (Saint Sunday) where his grandparents worshiped.

Την επόμενη επισκέφθηκαν τους “Ανεμομύλους”, την γειτονιά που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο παπούς του, υπήρχαν ακόμη ορισμένα από τα προγονικά κτίσματα. Στην ίδια γειτονιά πέρασαν και από το σπίτι όπου έζησε ο παπούς του με την δεύτερη σύζυγό του Μαρία Κωνσταντινίδη-Σταματάκη. Το απόγευμα τις ίδιας μέρας επισκέφθηκαν τα εξωκλήσια της Αγίας Κυριακής, Λαρνιώτισσας και Ζωοδόχου Πηγής, που υπήρξαν τόποι λατρείας του παπού και της γιαγιάς του.

Μεταξύ των δωρητών για την οικοδόμηση του Γυμνασιακού κτιρίου συγκαταλέγεται και ο πατέρας του.
His father’s name was listed among the donors who contributed to build the Gymnasium building.

Την επομένη με την Ευαγγελία Αγαπίου (αυτή οργάνωσε το ταξίδι και τη διαδρομή τους στην Κάρπαθο) και με τις ξαδέλφες του επισκέφθησαν τα χωριά της Νοτίου Καρπάθου αρχίζοντας από το Απέρι, γεννέθλιο χωριό της γιαγιάς του. Σταμάτησαν στον Μητροπολιτικό ναό “Κοίμησης της Θεοτόκου” και θαύμασαν το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι που φιλοτέχνησε ο προ-προπάπους του Μανώλης Ματσάκης. Το ίδιο συγκινημένος επισκέφθηκε το παραπλήσιο Γυμνασιακό κτίριο, στο κατάλογο των δωρητών που είναι αναρτημένος διάβασε το όνομα του πατέρα του. Πήγε στην συνοικία των Λόρων, είδε το σπίτι που γεννήθηκε η γιαγιά του και την εκκλησία του Αγίου Ιωάννου που βαφτίστηκε και παντρεύτηκαν ο παπούς και η γιαγιά του.

Η διαδρομή συνεχίστηκε διαμέσου των άλλων χωριών: Βολάδα, Όθος, Πυλές, Φοινίκι, Αρκάσα, Μενετές. Με θέα μια καταπράσινη κοιλάδα που έφθανε μέχρι την παραλία του Βρόντη απόλαυσαν στο Όθος παραδοσιακό σαρακοστιανό γεύμα και στο Φοινίκι σ’ ένα παραθαλάσσιο καφενείο ήπιαν τον καφέ τους.

Στην Αρκάσα επισκέφθηκαν το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας και θαύμασαν τα ψηφιδωτά της βασιλικής της Αγίας Αναστασίας.

Στις Μενετές θαύμασαν την κεντρική εκκλησία και με δέος αντίκρυσαν στο πίσω μέρος τον κρημνό. Πολλές φορές είχαν ακούσει από πατέρα του για το “παιδί της Παναγίας” και το θαύμα της Μεγαλόχαρης Μενετών που το έσωσε μέσα από τον κρημνό.

Η Μεγαλόχαρη έκαμε το θαύμα της: Μέσα απ’ αυτό τον κρημνό σώθηκε το “παιδί της Παναγίας”.
The Holy Mother made her miracle and save the boy from the cliff.

Τις επόμενες μέρες διέσχισαν ολόκληρη την Κάρπαθο, από το νοτιότερο μέχρι το βορειότερο άκρο του νησιού, περπατώντας μέσα από μονοπάτια. Σε ορισμένα σημεία, όπως το Πέι, το μονοπάτι περνά πάνω από τη ραχοκοκαλιά της Καρπάθου και από τον ίδιο μέρος μπορείς να δεις την ανατολή και την δύση του ήλιου. Στο διάστημα της διαδρομής διανυχτέρευσαν στις Πυλές, στο Μεσοχώρι και στην Όλυμπο σε παραδοσιακά σπίτια. Παραμονή της αναχώρησης τους επέστρεψαν στις ξαδέλφες τους στα Πηγάδια, όπου γνώρισαν και άλλους συγγενείς. Ήρθαν να τους αποχαιρετήσουν με ανθοδέσμες και παραδοσιακά κανίσια, όπως γινόταν πριν από ένα αιώνα όταν έφυγαν για το μακρυνό τους ταξίδι η γιαγιά και ο πατέρας του.

Τόσο ενθουσιάστηκαν ο Edward και η Emma από το ταξίδι “προσκύνημα” στην Κάρπαθο, που προγραμματίζουν να επιστρέψουν τον Σεπτέμβριο και για τον επόμενο χρόνο σχεδιάζουν family reunion, να έλθουν στην Κάρπαθο αδέλφια, ξαδέλφια με τα παιδιά και τα εγγόνια τους.

A Century Later, a Karpathian American Searches for his Roots

Emanuel John Stamatakis, one of the first Karpathian immigrants, came to America in 1903 and got a job at Allegheny company coal mine at Canonsburg Pa. Fortunately, he did not have to dig 16 tons of coal a day like the other miners because he worked as a carpenter. He used large beams to prevent the coal-mining roof from collapsing.

After a few years, he returned to Karpathos, where he stayed for a year and married Vangela Alexiades before returning to America. He made two more trips, and in 1916, he brought his wife, five year old son John, and his two-year-old daughter Zoe to Garwood, Wheeling WV, where he worked at the Constanza Brothers coal mine. They were among the first young Carpathians to emigrate to America, and their brother Nick was one of the first Carpathians born in America. John was one of the first Karpathian children to attend American school.

Διέσχισαν ολόκληρη την Κάρπαθο περπατώντας μέσα από πετρόκτιστα μονοπάτια.
They crossed Karpathos walking on stone paths, built centuries ago.

Suddenly, in 1925, Vangela died, and next year, Emanuel Stamatakis went to Karpathos and remarried. John stayed in America at Wheeling with his uncle, Haizmanolis Alexiadis, who took care of his education and career. Later, he moved to New York where were better job opportunities. In 1932 he visited Karpathos and reunited with the island and relatives he left 16 years earlier, and was familiar with narratives he heard from his parents and relatives.

In 1936 John Stamatakis married Katherine Tucker with whom he had four sons: John junior, Thomas, Steve, and Edward. In 1946, he moved to Albany, the capital of the State of New York, and in 1950 he bought a tourist establishment at Freehold NY, which included a hotel with a restaurant, swimming pool and an area of ​​200 acres. At the same time, through his brother, sister, other relatives, and the Carpathian associations, he kept in touch with Karpathos and the Karpathian community. At the same time, he emphasized to his children and grandchildren’s their Karpathian heritage with narratives. In 1988, the second and last time he visited Karpathos, he said goodbye to his relatives and the place he was born.

Άνοιξαν τα αγριολούλουδα για να του στολίσουν τον δρόμο τους.
The wildflowers bloomed to decorate their path.

Many times, John Stamatakis’s children expressed their desire to visit Karpathos, to know their relatives and the place where their grandparents and their father were born. In 1988, Thomas achieved his desire, and this year, Edward’s turn came along with his wife, who, after retirement, enjoyed hiking in the mountains here in America and other countries. This year, their program was set for Greece, with visits to Meteora, Cyclades and Karpathos!

On March 10, Edward and Emma arrived in Karpathos, where their cousins  Angie and Elli, who knew them from America, waited for them. The house where their father was born did not exist anymore, a new house was built in its place. But they were given the opportunity to sleep in the same room where his parents slept when they visited Karpathos in 1988.

Their first wish was to visit the small church of Vangelistra, where his grandfather and father were baptized. The small church was no more, and a new, magnificent church was built in its place, serving the present ecclesiastical needs of the island’s capital. But they found the “baptistira” in which his grandfather and father were baptized and the icon of the Annunciation, which his grandparents worshiped. They prayed and lit a candle in their memory. Immediately after, their steps led to the cemetery to visit and worship at their aunt Julia Stamatakis-Kassiotis’ grave, remembering the conversation of the three siblings (John, Julia, and Nick) when they talked about their childhood memories.

Καθ’ οδόν προς την Παναγία την Βρυσιανή ξεκουράζονται στην πεζούλα του πλακόστρωτου δρόμου.
They rest on the way to Panagia Vrysiani church.

The next morning they visited “Anemomilous”, the neighborhood where his grandfather was born and raised. Homes from that time period still existed there. In the same neighborhood they passed and from the house where his grandfather lived with his second wife Maria Konstantinidis-Stamatakis. In the afternoon, they visited the chapels where his grandparents worshiped: Agia Kyriaki, Larniotissa, and Zoodohos Pigi.

The following day, with the company of Evangelia Agapiou, who organized their journey to Karpathos, they and their cousins ​​visited the villages of South Karpathos. They started from Aperi, the native village of his grandmother. They stood at the Cathedral of the Assumption and admired the wood-carved icon set made by his great-great-grandfather Emanuel Matsakis. He felt the same excited feeling when he visited the nearby Gymnasium building, and among the donors posted on the wall was listed his father’s name. While in Aperi, they went to the “Lorous” district and visited the house where his  grandmother was born and the church of St. John where she was baptized and his grandparents got married.

Κάπω εδώ διάλεξαν για κατοικία τους οι θεοί της Καρπάθου.
Around here the gods of Karpathos chose to live.

The route continued through the other villages: Volada, Othos, Pylles, Foiniki, Arkasa, and Menetes. Overlooking a verdant valley that reached the beach of “Vrondis”, they enjoyed a traditional meal in Othos and later they had their coffee in a traditional café at Foiniki by the sea. In Arkasa they visited the chapel of Hagia Sophia, and admired the Mosaics of the basilica of Saint Anastasia. In Menetes, they visited the central church and, in awe, they overlooked the cliff at the back of the church. Many times, they had heard his father talking about the “child of the Virgin” and the miracle that saved the boy from the cliff.

Στον Άη Γιάννη στη Βουργούντα.
Inside the cave with the chapel of Saint John the Baptist in Vurguda.

In the following days, they walked on paths from the southern to the northernmost end of the island. In some places, like Pei, the path passes over the backbone of Karpathos, and from the same place, you can see the sunrise and the sunset. During the journey, they spent the night in Pyles, Mesochori, and Olympus in traditional houses. Before their departure, they returned to their cousins ​​in Pigadia, where they met other relatives. They came to bid farewell with flowers and traditional sweets, as was the case a century ago, when his grandmother and father left for their long journey. Both Edward and Emma were thrilled by the pilgrimage trip to Karpathos, and they plan to return in September and the following year to have a Stamatakis family reunion.

Manny Cassotis