Το σωτήριο έτος 1928, επί ιταλικής κατοχής, εδόθη για πρώτη φορά στην κυκλοφορία ο αυτοκινητόδρομος που σύνδεσε oδικά τα Πηγάδια, με τ’ Απέρι και αργότερα τη Βολάδα, αφού εν τω μεταξύ ολοκληρώθηκαν τα δύο μέχρι την Αγία Κάρα γεφυράκια, συν τα πέντε μεγάλα να δαμάσουν με πανύψηλα τόξα το τραχύ φυσικό ανάγλυφο της κεντρικής Καρπάθου, αρχής γενομένης από την οφιοειδή ανηφορική διαδρομή στο Φαράγγι του «Χα», την κοιλάδα της «Κολυμπήθρας» και τους βαθύς χειμάρρους στ’ Απέρι κοντά στη Μητρόπολη, και στα φυσικά όρια Απερίου – Βολάδας. Aργότερα και σταδιακά, ο δρόμος επεκτάθηκε στ’ Όθος, Πυλές και στα υπόλοιπα χωριά της Κάτω Καρπάθου.
Η καθημερινότητα στα τρία συγκεκριμένα χωριά μονομιάς, άλλαξε. Με ένα κλικ, άφησαν οι πρόγονοι μας τα υποζύγια του Μεσαίωνα, τα συμπαθητικά γαϊδουράκια και τις όμορφες φοράδες. Οι ημιονηγοί τα σκληροτράχηλα, αλλά και δύστροπα μουλάρια. Άρχισαν να χρησιμοποιούνται τα νέα εύχρηστα, σύγχρονα μέσα μεταφοράς, τα αυτοκίνητα! Τα οποία τώρα παρείχαν: Ταχύτητα, ασφάλεια, άνεση, ψυχαγωγία, εύκολη και συχνή επικοινωνία και το πιο σημαντικό, χαμηλό κόστος είτε αυτό αφορούσε καθημερινές μετακινήσεις ή έκτακτα περιστατικά μεταφοράς ασθενών, εφοδίων ή υλικών. Όχι λοιπόν αδικαιολόγητα, το αυτοκίνητο παγκοσμίως απεκλήθη ως η τεχνολογική επανάσταση του 20ου αιώνα!
Στην Κάρπαθο, δύο Απερίτες τολμηροί νεωτεριστές επιχειρηματίες επένδυσαν πρώτοι ολάκερες περιουσίες στον κλάδο του αυτοκινήτου, τομέας όμως με υψηλά ρίσκα. Αφού πέραν των σοβαρών κεφαλαίων, απαιτούσε διαρκή υπευθυνότητα, δυσβάστακτα κόστη να επιβιώσουν επαγγελματικά. Επί πλέον, περίσσευμα ανθρωπιάς (μεταμεσονύκτιες έκτακτες μεταφορές ασθενών, αμανάτια, αλληλογραφία κλπ). Γενικά το άγχος ενέσκηψε στη ζωή τους σαν τσουνάμι.
Θεωρήθηκαν και πράγματι υπήρξαν ριψοκίνδυνοι επιχειρηματίες, άξιοι κάθε αναφοράς επαίνων και τιμών. Υπήρξαν οι πρωταγωνιστές στην επαναστατική βελτίωση των μέχρι τότε σκληρών συνθηκών καθημερινότητας των Καρπαθίων. Η μετάβαση στ’ Απέρι αίφνης, έδρα του μοναδικού Ημιγυμνασίου Καρπάθου, έπαψε να είναι «βουνό» να διαβείς. Το ίδιο και η επίλυση εκκρεμών οικογενειακών θεμάτων δικαιοδοσίας του Εκκλησιαστικού δικαστηρίου της Μητρόπολης. Η άμεση διακομιδἠ ασθενών στους πέντε γιατρούς Απερίου και Βολάδας έσωζε ζωές. Διαφορετικά, έστελνες «χαιρετίσματα» στον άλλο…κόσμο! Άντε να σε κουβαλούν ασθενή τέσσερις (συν άλλοι τέσσερις για εναλλαγή, λόγω κόπωσης) πάνω σε σκάλα, ανέβα – κατέβα βουνά, ρεματιές και λαγκάδια, υπό βροχή, τσουχτερό κρύο ή λιοπύρι…
Κι αντιστρόφως ανάλογα. Οι Απεριτο-Βολαδιώτες διευκολύνονταν τώρα στα ταξίδια τοιυς εκτός Καρπάθου, από τα Πηγάδια ή στην επίλυση εκκρεμών πολιτικών υποθέσεων στα Διοικητήρια. Ταυτόχρονα η κοινωνική αλληλεξάρτηση και ανταλλαγή επισκέψεων στα τρία χωριά, πήρε απίστευτες διαστάσεις. Κοσμοπλημμύρα οι κοινωνικές συναθροίσεις στα πανηγύρια, γάμους, βαφτίσια, ονομαστικές γιορτές, κηδείες και μνημόσυνα.
Να αναφερθούμε και στο αυγάτισμα της τοπικής οικονομίας. Πόσο καίρια και αποφασιστική ήταν η συμβολή τους στην ανάπτυξη και ευρωστία του εμπορίου, της γεωργίας και κτηνοτροφίας δίνοντας οριστικό τέλος στην οικονομική καχεξία που έως τότε, προξενούσε η Μεσαιωνική χρήση τετράποδου ως μέσου μεταφοράς. Το Πηγάδια μακράν πρώτα, κινούν τώρα το εμπόριο της Καρπάθου με τρελούς ρυθμούς.
Λύθηκαν τα χέρια μεταφοράς αγαθών και υπηρεσιών. Άμεση η μεταφορά και διάθεση της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, κατ ευθείαν στην κατανάλωση. Τολμώ λοιπόν να ισχυρισθώ ότι η συνεισφορά τους άγγιξε τα όρια ευεργεσίας, διότι προχώρησαν σε άκρως παρακινδυνευμένες επενδύσεις, των οποίων ουκ έστιν αριθμός οι ζημιές και οι αβαρίες που υπέστησαν.
Πώς να εξηγήσω αλλιώς το γεγονός, αφού γνώριζαν την ανυπαρξία έμπειρων οδηγών. Ήξεραν την παντελή έλλειψη ετοιμοπαράδοτων ανταλλακτικών. Την απουσία εξειδικευμένων συνεργείων για αξιόπιστο και υπεύθυνο service. Για πρατήρια καυσίμων ούτε λόγος. Ούτε Ασφαλιστικές εταιρείες να εξασφαλίσουν αστική και ποινική κάλυψη σε περίπτωση τροχαίου συμβάντος. Έβλεπαν το άθλιο, πρωτόγονο χωμάτινο οδόστρωμα με λακκούβες και «σκουριά» να συνυπάρχουν για να μεταφέρουν καθημερινά ανθρώπινες ζωές. Υπάρχει λοιπόν εχέφρων, επαρκώς ενημερωμένος Καρπάθιος να αμφισβητήσει στο ελάχιστο έστω, την εξαιρετικά πολύτιμη προσφορά υπηρεσιών των πρωτοπόρων αυτοκινητιστών μας;
Γι αυτό κακώς -κάκιστα θα έλεγα- δεν έχει προβληθεί μέχρι τώρα το τεράστιο κοινωνικοοικονομικό και εκπολιτιστικό ρόλο που διαδραμάτισαν οι πρωτοπόροι προπολεμικοί Αυτοκινητιστές μας και να μην έχει αναδειχθεί και επαινεθεί από τους σύγχρονους Καρπάθιους. Τουλάχιστον μεταθανατίως (μόλις προ πενταετίας έφυγαν και οι τελευταίοι δύο εναπομείναντες προπολεμικοί οδηγοί Μιχαλάκης και Κωστής Γ. Μακρής) δικαιούνται εύφημης μνείας. Οι εκπρόσωποι Καρπαθιακών πολιτιστικών συλλόγων ως πότε θα υπνώττουν; Ευελπιστώ, ο νεοσυσταθείς Προοδευτικός Σύλλογος Πηγαδίων «Καρπαθιακή Λέσχη» να αναλάβει την πρωτοβουλία ώστε το προσεχές καλοκαίρι να ξεπληρωθούν οι ηθικού χαρακτήρα υποχρεώσεις της τοπικής κοινωνίας, στους πρωτοπόρους προπολεμικούς επαγγελματίες αυτοκινητιστές μας μέσω επιγόνων. Τότε, που οι απανταχού της Γης συμπατριώτες μας «τρίτης ηλικίας» (πολλάκις ευεργετηθέντες στο παρελθόν) επισκέπτονται την πατρώα γη για καλοκαιρινές διακοπές. Θα έχει μάλιστα εξαιρετικό ενδιαφέρον να ακουσθούν και από τους ίδιους τους συμπρωταγωνιστές, συμβάντα, λεπτομέρειες από το μακρινό παρελθόν.
Ο μέσος Καρπάθιος είπε ναι στις απονομές τιμών σε συμπατριώτες μας με τη σφραγίδα δωρεάς του πατριώτη, ευεργέτη, δημάρχου, κοινοτάρχη, παράγοντα, οραματιστή, γιατρού, πανεπιστημιακού καθηγητή, εκπαιδευτικού, λογοτέχνη, οργανοπαίκτη. Ταυτόχρονα όμως λέει ΝΑΙ και στους πρωτοπόρους Καρπάθιους επαγγελματίες Αυτοκινητιστές της προπολεμικής περιόδου. Άλλωστε η τιμή πρώτα ανήκει σε μας τους νεωτερους Καρπάθιους. Αυτοί πάει, «έφυγαν». Το πολύ πολύ, ν’ αγάλλονται οι ψυχές τους από ψηλά. Άφησαν όμως αγαθή μνήμη πίσω και πολύτιμες προσφορές υπηρεσιών στους προγόνους μας των οποίων θεωρούμαστε συνεχιστές και υπόχρεοι ή κάνω λάθος;
Να μνημονεύσουμε τα ονόματα των δύο πρωτοπόρων (Pioneers) επιχειρηματιών των οδικών συγκοινωνιών της Καρπάθου:
- Γιώργης Εμμ. Μακρής 1928 Με τέσσερα αυτοκίνητα.
- Γιάννης Χατζαντώνης 1928 Με δύο αυτοκίνητα.
Επίσης, τους Προπολεμικούς επαγγελματίες Chaughers (οδηγούς)
- Κάτρος της Γιωργίτσας 1927 Απερι / Ελληνοαμερικάνος
- Μανώλης Γ. Μακρής 1927 Απέρι
- Ηρακλής Γ. Πελεχρίνης 1929 Βολάδα / Αιγυπτιώτης
- Σταύρος Κ. Μπαρμπερόπουλος 1929 Aπερι / Αθηναίος
- Μιχαλάκης Γ. Μακρής 1932 Πηγάδια
- Νίκαρης Εμ. Πρωτόπαπας 1934 Απέρι-Βολάδα
- Κωστής Γ. Μακρής 1934 Απέρι
- Ηλίας Γ. Πελεχρίνης 1935 Βολάδα
- Αλκιβιάδης Φρ. Βόζος 1935 ‘Οθος
- Νικόλαος Κ. Σκούλλος 1935 Πυλές
Ας αναφερθούμε όμως «τιμής ένεκεν» και στους Μεταπολεμικούς επαγγελματίες αυτοκινητιστές μας μέχρι το έτος 1956, που διάνυσαν μεν χιλιάδες χιλιόμετρα διαδρομές σε χωματόδρομους, αλλά ευτύχησαν τουλάχιστον να εξυπηρετούνται με δύο συνεργεία αυτοκινήτων και από δύο πρατηριούχους καυσίμων, πλέον του γεγονότος ότι πλέον, οι Αυτοκινητοβιομηχανίες είχαν κάνει τεχνολογικά άλματα:
- Ηλίας Νικ. Λογοθέτης 1947 Πηγάδια
- Mηνάς Ι. Παπαδάκης 1947 Απέρι
- Φραγκιός Ι. Παπαδάκης 1948 Οθος
- Γεώργιος Νικ. Χατζηνικήτας 1947 Απέρι
- Τάκης Μιχ. Τσαουσόπουλος 1947 Πηγάδια
- Μιχαήλος Π. Χριστοδούλου 1950 Πηγάδια
- Εμμανουήλ Ξυράκης 1950 Πυλές
- Γεώργιος Κ. Σκούλλος 1950 Πυλές
- Γεώργιος Νικ. Λογοθέτης 1952 Απέρι
- Χατζηειρήνη Σπανού 1952 Μενετές
- Κα Κατωγυρίτη 1952 Αρκάσα
- Παντελής Καμπουράκης 1954 Απέρι
- Ντίνος Σ. Χατζηγεωργίου 1954 Πηγάδια
- Ηλίας Ι. Μαρής 1955 Πηγάδια
- Βασίλης Ν. Παχούλης 1956 Αρκάσα
- Νίκος Βασιλειάδης 1956 Αρκάσα
- Μανώλης Μαλόφτης 1956 Πηγάδια
